-
1 катлаулы
прил.1) слои́стый, сло́йчатый, многосло́йный, состоя́щий из слоёв, пласто́вкатлаулы тау — сло́йчатая гора́
катлаулы болытлар — слои́стые облака́
катлаулы минераллар — слои́стые минера́лы
2) в разн. знач. сло́жныйкатлаулы механизм — сло́жный механи́зм
катлаулы матдәләр — сло́жные вещества́
катлаулы сан — сло́жное число́
катлаулы тормыш — сло́жная жизнь
катлаулы характер — сло́жный хара́ктер
3) сло́жный, причу́дливый, зате́йливый, замыслова́тыйкатлаулы бизәк — зате́йливый (причу́дливый) узо́р
4) сло́жный, тру́дный; головоло́мный, ка́верзныйкатлаулы мәсьәлә — сло́жная зада́ча
экзаменда катлаулы сораулар эләкте — на экза́мене попа́лись тру́дные вопро́сы
катлаулы эшләр — головоло́мные рабо́ты
катлаулы сораулар — ка́верзные вопро́сы
5) сло́жный, тру́дный, затрудни́тельный, обремени́тельныйкатлаулы хәл — сло́жное положе́ние
катлаулы шартлар — тру́дные усло́вия
катлаулы очраклар — затрудни́тельные слу́чаи
6) сло́жный, серьёзный, тяжёлый ( о болезни)катлаулы авыру — сло́жная боле́знь
аз канлылыкның катлаулы формасы — тяжёлая фо́рма анеми́и
-
2 артык
1. нареч.1) сли́шком, чересчу́р (малый размер, мелкий предмет, тонкая стена, узкий проход, слабый ребёнок); изли́шнеартык йомшак күңелле — сли́шком до́брый
артык кызу бару — е́хать чересчу́р бы́стро
2) сли́шком, чрезме́рно, непоме́рно, чересчу́р (длинный шест, большой камень, глубокий колодец, толстый человек, громкий голос)3) сугу́бо (ответственное поручение, щепетильная тема, опасный участок, интимный тон); сли́шком, чересчу́р; сверх-артык гади кыяфәт — сли́шком проста́я вне́шность
артык киеренке хәл — сугу́бо напряжённая обстано́вка; сверхнапряжённая ситуа́ция
артык катлаулы мәсьәлә — сверхсло́жный вопро́с
4) ( при отрицании) сли́шком (чересчу́р, си́льно, изли́шне, осо́бенно, о́чень, о́чень-то) не..; не так что́быартык мавыкма — сли́шком не увлека́йся; не о́чень (о́чень-то) увлека́йся
артык матур түгел — не о́чень (так что́бы) краси́вый
артык тырышканы күренми — не ви́дно, что́бы он осо́бенно стара́лся
5) выражает чрезмерность, излишество действия, состояния и переводится приставкой пере-артык алу — перебира́ть/перебра́ть (что, чего) (товаров на складе)
артык ашау — перееда́ть/перее́сть || перееда́ние
артык җитештерү экон. — перепроизво́дство
артык йоклау — пересыпа́ть || пересыпа́ние
артык йөрү — перегу́ливать/перегуля́ть
артык кипкән — перезре́лый, переспе́лый ( о ягодах)
артык көчәнү — перенапряга́ться/перенапря́чься || перенапряже́ние
артык салу — перекла́дывать/переложи́ть (сахару в чай, соли в суп); пересы́пать/пересыпа́ть ( сахарного песку в чай) || перекла́дывание, пересыпа́ние
артык тозлау — переса́ливать/пересоли́ть || переса́ливание
артык төяү — перегружа́ть/перегрузи́ть || перегру́зка
артык түләү — перепла́чивать/ переплати́ть || перепла́чивание, перепла́та
артык эшләү — перераба́тывать/ перерабо́тать
6) разг. с переносом ударения на последующее сл. бо́льше (не упоминать кого, что, не приходить куда, не задерживать кого)артык бер көнгә дә калмыйбыз — ни на (оди́н) день бо́льше не остаёмся
7) с переносом ударения на последующее сл. ли́шний разартык (артыгын) бөгелергә дә иренә — ему́ лень да́же нагну́ться ли́шний раз
8) в знач. сравн. ст., обычно после исх. п. или сл. карагандаа) бо́льше, побо́льшеул миннән (миңа караганда) артык күргән — он повида́л бо́льше меня́ (моего́; чем я)
б) бо́льше, побо́льше, лу́чше, полу́чшеул миннән артык белә — он зна́ет лу́чше меня́ (чем я)
в) бо́льше, бо́лее, вы́шеун сумнан артык түләмә — бо́льше десяти́ рубле́й не плати́
г) бо́льше, побо́льше, до́льше, подо́льшебер тәүлектән артык барасы — е́хать бо́льше (до́льше) су́ток; е́хать су́тки с ли́шним
д) да́льше, пода́льше2. прил.ярты метрга артык сикерү — пры́гнуть на полме́тра да́льше
1) ли́шний (экземпляр новой книги, билет в театр, вес чего, кого, костюм) || ли́шнее; изли́шек, изли́шки ( чего)артык игенне дәүләткә сату — продава́ть изли́шек (изли́шки) хле́ба (ли́шний хлеб) госуда́рству
артык маллары юк — у них нет ли́шнего скота́
артык вакытны ничек файдалану — как испо́льзовать ли́шнее вре́мя (избы́ток вре́мени)
2) избы́точный, изли́шний, ли́шний; изли́шек, изли́шки, избы́ток (чего-л.)туфрактагы артык дым — избы́точная вла́га в по́чве; избы́ток вла́ги в по́чве
артык энергияне кая куярга? — куда́ дева́ть эне́ргию (изли́шек эне́ргии)?
артык яктылык зарарлы — изли́шняя освещённость вредна́
3) изли́шний, ли́шний ( риск), сугу́быйартык мәшәкать — ли́шние хло́поты
артык сакчыллык — сугу́бая осторо́жность
артык таләпчәнлек — изли́шняя тре́бовательность
артык тыйнаклык — изли́шняя (сугу́бая) скро́мность
4) с ударением на последующем слове осо́бый, осо́бенный, осо́бо значи́тельный (ва́жный, заме́тный)артык үзгәрешләр булмады — осо́бых измене́ний не́ было
артык хәзерлек кирәкми аңа — осо́бенной подгото́вленности для э́того не тре́буется
5) в знач. сущ. артыгыа) ли́шнееартыгы кирәкми — ли́шнего (ли́шнее) не ну́жно
артыгын сөйләмәс ул — он не ска́жет ли́шнего
б) бо́льшеекөчемнән килгәнен эшләдем, артыгын булдыра алмыйм — что под си́лу, то сде́лал, а на бо́льшее я не спосо́бен
•- артык алга китү
- артык әйбер
- артык нәрсә
- артык дәрәҗәдә
- артык күп
- артык күтәрү
- артык түгел
- артык язу••артыгын ычкындыру — прогова́риваться/проговори́ться, огова́риваться/оговори́ться, обмо́лвиться; проболта́ться, проболта́ть (ли́шнее)
артык бөгү — перегиба́ть (перегну́ть) (па́лку) || переги́б
артык йөк — (ли́шняя) обу́за, балла́ст
артык кашык — тж. ирон. ли́шний рот (едо́к) (о нелюбимом иждивенце в семье, нетрудоспособном члене семьи и т. п.)
артык тамак — ирон. ли́шний рот (о людях, животных и т. п.)
артык колак — ирон. ли́шние у́ши; ли́шний
артык күз — ирон. ли́шний (глаз), ли́шние глаза́
- артык күрүартык та, ким дә түгел — книжн. не бо́льше (и), не ме́ньше
- артыкка китү
См. также в других словарях:
робот — Кеше хәрәкәтләрен хәтерләткән, катлаулы эшләр башкара торган автомат, механизм … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әҗәл — 1. и. Үлем; үлем вакыты 2. күч. Нин. б. эшне бик интегеп, озак, катлаулы итеп эшләүчегә карата әйтелә. ӘҖӘЛ БУЛУ – Бик авыр, җәфалы, катлаулы булу анда эшләп атна уздыру миңа әҗәл булды. ӘҖӘЛ ДАРУЫ – 1) Үлемнән алып кала торган дару, яшәртә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гади — с. 1. Башкалардан өстенлеге булмаган. Һәрвакыт очрый, игътибарны тартмый торган. Нормаль, гадәттәге 2. Төзелеше, составы буенча катлаулы булмаган, элементар. Примитив эшләнгән. Бер составлы, элементар; киресе: кушма 3. Эшләнеше, сыйфаты ягыннан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
комбинация — 1. Күбесенчә бер төрдән булган нәрсәләрнең билгеле бер тәртиптә урнашуы, берләшүе, кушылуы 2. күч. Берәр максатка ирешү өчен эшләнә торган күптөрле мәкер хәйлә, катлаулы алымнар системасы 3. Яхшы нәтиҗәгә, җиңүгә, өстенлеккә ирешү өчен эшләнгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авыр — I. с. 1. Үлчәүгә күп тарта торган, зур үлчәүле; киресе: җиңел 2. Кайгылы, борчулы. Матди яктан кыенлашкан, җитмәүчелекле, бәхетсез (тормыш, язмыш тур.) 3. рәв. Әкрен, ашыкмыйча, салмак 4. Каты, җитди авыр яра 5. Зур хезмәт, физик яки акыл көче… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәя — 1. Дуга кебек итеп бөккән сыгылмалы агачның баш башыннан тарттырып бәйләнгән бауны киерү ярдәмендә укны еракка аттырып җибәрә торган борынгы ату коралы 2. Иярнең алгы һәм арткы ягында җәя (1) кебек итеп бөгеп эшләнгән кырые, ияр очы, ияр кашы 3.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
механика — 1. Физиканың пространствода җисемнәр хәрәкәте законнарын өйрәнә торган бүлеге. Техниканың хәрәкәт һәм көчләр тур. өйрәтмәсен практик бурычларга яраклаштыру мәсьәләләрен өйрәнә торган бүлеге. с. Машиналар, төрле механизмнар эшләп чыгаруга,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мозаика — 1. Юеш цемент, штукатура яки мастика өстенә төрле төстәге пыяла, вак таш, эмаль, мәрмәрдән һ. б. ш. оештырып ясалган сәнгатьле бизәк 2. Шундый бизәкләрне эшләү сәнгате 3. күч. Күп төрле элементлардан торган катлаулы, чуар катнашма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
нәзек — с. 1. Аркылы кисеме бик кечкенә булган; киресе – юан 2. Югары (тавыш тур.) 3. Катлаулы, бик зур осталыкны, бик вак детальләргә кадәр игътибар биреп эшләүне таләп итә торган. Җаваплылык таләп итә торган, четерекле 4. Тирәнгә яшерелгән, бик кыенлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
нечкә — с. 1. Аркылы кисеме бик кечкенә булган; киресе – юан 2. Югары (тавыш тур.) 3. Катлаулы, бик зур осталыкны, бик вак детальләргә кадәр игътибар биреп эшләүне таләп итә торган. Җаваплылык таләп итә торган, четерекле 4. Тирәнгә яшерелгән, бик кыенлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оператор — 1. Катлаулы машиналар, җайланмалар белән идарә итүче квалификацияле эшче 2. Транспортта диспетчердан телефон аркылы боерыклар алып һәм аңа хәрәкәт турында белешмәләр биреп торучы хезмәткәр 3. Кинога, телевидениегә төшерү эшләрен башкаручы белгеч … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
